Boekbespreking van Heritage Language Playschools for Indigenous Minorities.

Praktische Informatie over de mogelijkheid om Roma kinderen onderwijs aan te bieden dat aansluit bij hun leefwereld en kennisniveau, waardoor ze uiteindelijk tot een vruchtbare integratie kunnen komen in de cultuur en het land waarin ze wonen. In de bijlage 'Playschools' staat een boekbespreking van Heritage Language Playschools for Indigenous Minorities (2011). Dit gaat over "Optimale ondersteuning voor peuters en kleuters die minderheidstalen spreken, bij hun voorbereiding op het volgen van regulier onderwijs".

Optimale ondersteuning voor peuters en kleuters die minderheidstalen spreken, bij hun voorbereiding op het volgen van regulier onderwijs, wordt aangeboden in het boek Heritage Language Playschools for Indigenous Minorities (2011).

Het boek is ontstaan in Maleisie, waar UNESCO in een taalgemeenschap een proefproject draaide alvorens ditzelfde soort onderwijs aan te bieden en aan te moedigen in andere taalgemeenschappen. UNESCO werkte hierbij nauw samen met plaatselijke mensen en werd geassisteerd door Karla Smith en anderen met een achtergrond in het opzetten en geven van meertalig onderwijs (MLE, of Multi Lingual Education).

Meertalig onderwijs is gebaseerd op het welbekende principe: uitgaan van het bekende. Dat betekent beginnen met onderwijs aan de allerkleinsten in de taal en cultuur waarin zij zich het meest thuis en vertrouwd voelen, nl. de taal die in hun eigen leefgemeenschap (en die van hun ouders en grootouders) het meest gebruikt wordt. Pas nadat kinderen zich in die vertrouwde omgeving nieuwe vaardigheden hebben eigengemaakt, zoals lezen en schrijven, hebben zij voldoende in huis om met vertrouwen en succes andere talen te leren en in andere talen onderwezen te worden.

Smith besloot om de stappen die gevolgd werden bij het opzetten van het proefproject en in latere nieuwe projecten in Maleisie, nauwkeurig vast te leggen. Dit resulteerde in een uniek en kompleet handboek voor diegenen die peuters en kleuters de best mogelijke ondersteuning willen geven bij hun ontwikkeling; en die, gebaseerd op groeiende onderzoeksresultaten wereldwijd, deze kinderen de beste kansen van slagen willen geven tijdens hun basis-, middelbaar- en vervolgonderwijs. Het uiteindelijke doel is dat deze kinderen volwassenen worden met een duidelijk gevoel van identiteit en 'erbij horen', voortkomend uit de worteling in hun unieke eigen taal en cultuur. Als volwassenen met een solide fundering die in hun kinderjaren gelegd is, hebben deze mensen het zelfvertrouwen en de ruimdenkendheid die nodig zijn om een positieve bijdrage te leveren aan de wereld waarin zij leven; niet alleen binnen hun eigen cultuur, maar ook in het land waar ze wonen, en in de internationale, globale gemeenschap.

Onderzoek

Cummins, 2001, schreef: 'als je de taal van een kind afwijst, voelt het voor dat kind of je hemzelf afwijst'. 'Het is niet genoeg als de leerkracht op een passieve manier accepteert dat een kind een andere taal en cultuur heeft; een leerkracht moet proactief zijn en het initiatief nemen om de linguistieke identiteit van het kind te bevestigen'.

Thomas en Collier (1997) concludeerden uit een 14 jaar durend onderzoek onder duizenden kinderen dat hoe meer kinderen zich cognitief en academisch ontwikkelen in hun eigen taal en op de 'normale' leeftijd hiervoor, hoe beter ze academisch presteerden in de nationale taal (waarin in latere schooljaren geleerd werd) aan het eind van hun schoolloopbaan.

Een ouder van een kind dat haar schoolloopbaan in de eigen taal mocht beginnen (in het dorp Laitrao in Papoea Nieuw Guinea) zei: “Het is belangrijk om onze kinderen te leren lezen en schrijven, maar het is nog belangrijker om hen te leren trots te zijn op wie zij zijn en op ons”.

Achterhaalde inzichten

Veel mensen denken dat een kind zo jong mogelijk moet beginnen met het horen/leren van een taal waarin het onderwijs moet gaan ontvangen, ook al wordt die taal niet of haast niet gebruikt in de leefomgeving van het kind (thuis of in de gemeenschap waar het woont). Daarom zijn veel onderwijssystemen erop gericht om kinderen te onderwijzen in voor hen vreemde talen. Dat betekent dat voor deze kinderen het formele, schoolse, leerproces begint met het moeten leren van nieuwe vaardigheden en concepten die hen aangeleerd worden door het medium van een voor hen onbekende taal. Dit werkt echter averechts op de cognitieve ontwikkeling van het kind. Leermoeilijkheden voor deze kinderen zijn dikwijls een gevolg van deze aanpak wat weer leidt tot zittenblijven of schoolverlating, negatieve zelfbeelden en uitsluiting.

Een meer stimulerende aanpak zou zijn om te zorgen dat een kind zich vloeiend kan uiten bij het ontwikkelen van leer- en leesvaardigheden en niet constant op zijn tenen hoeft te lopen om het bedoelde te kunnen begrijpen.

Meertalig onderwijs helpt kinderen om zich nieuwe kennis en concepten eerst eigen te maken in een taal die ze al kennen en helpt ze daarna bij het leren van een nieuwe taal, waarin die nieuwe kennis opnieuw bevestigd en geconsolideerd wordt. Dit heeft een positief effect op de cognitieve ontwikkeling en het aanleren van nieuwe kennis terwijl het gelijktijdig de kennis van de nieuwe taal verbetert.

Meertalig onderwijs is dus NIET:

- een paar onderwijsmaterialen vertalen in de lokale – of moedertaal van de kinderen,

- de moedertaal gebruiken op school tijdens een aantal uren per week.

Maar het is WEL:

Kinderen helpen om geschikte manieren van denken en redeneren te leren, vaardigheden die ze in verschillende talen zullen kunnen gebruiken. Het begint met wat voor de kinderen bekend en vertrouwd is, en introduceert op een geleidelijke manier andere talen en culturen (regionaal, nationaal en internationaal), waarbij dus de unieke eigen linguistieke en culturele erfenis niet vergeten of opgeofferd hoeft te worden.

Internationale opinie over MLE

Naast de groeiende ondersteuning van de principes van MLE door voortgaand onderzoek en ervaring in vele delen van de wereld, wordt er in toenemende mate ondersteuning geboden in de vorm van promotie door internationale organisaties. De Verenigde Naties en met name UNESCO staan volledig achter de uitgangspunten en doelstellingen van meertalig onderwijs. Zoals bijv. in 2008 verwoord werd door het secretariaat van het UN Forum on Minority Issues:

' Schooltaal protocol voor beginnend onderwijs in nationale scholen houdt idealiter in dat de taal van het kind gebruikt wordt als de belangrijkste onderwijstaal, waarbij geleidelijk aan de nationale, of andere dominante, taal wordt aangeleerd, als die anders is dan de taal van het kind....' (punt 51)

De Europese Unie heeft richtlijnen en hulpmiddelen ontwikkeld om Roma te integreren als volwaardige Europese burgers, o.a. d.m.v. onderwijs. In hun artikelen over dit onderwerp wordt gezegd: “The key to a better future for Roma lies in the education of Roma children”. Door het stimuleren van erkenning en het gebruik van minderheidstalen als onderwijstalen, probeert de EU onderwijs voor Roma kinderen (en andere minderheden binnen de EU) makkelijker toegankelijk te maken. Echter bij de implementatie van deze richtlijnen in de verschillende lidstaten is er nog heel wat te doen.

Inhoud van Heritage Language Playschools for Indigenous Minorities (HeLPIM):

Het boek bevat twee aparte delen. Het eerste deel bevat een overzicht van wat MLE inhoudt en de principes waarop het gebaseerd is, evenals details van wat er organisatorisch en administratief komt kijken bij het organiseren en implementeren van dit soort onderwijs.

Deel twee is bestemd voor onderwijspersoneel en bevat naast een aantal praktische richtlijnen voor het organiseren van de lesstof, uitgewerkte lesplannen voor 40 weken onderwijs. De lessen zijn geordend rond thema's, waarin gevarieerd en veranderd kan worden. Verder zijn er voorbeelden van spelletjes en activiteiten om het lesaanbod verder uit te breiden en om in te spelen op lokale situaties. Ook zijn er evaluatieformulieren om de voortgang in de ontwikkeling van ieder kind bij te houden, evenals evaluatieformulieren voor de leerkracht om zijn/haar eigen vaardigheden te kunnen verbeteren waar nodig.

Het boek is te zien en te downloaden via de website van het MLE Network:

http://www.mlenetwork.org/content/heritage-language-playschools-ethnic-minorities

Marianne Fast, mei 2014